صفحه شخصی مهسا معتمد   
 
نام و نام خانوادگی: مهسا معتمد
استان: تهران - شهرستان: تجریش
رشته: کارشناسی ارشد شهرسازی
تاریخ عضویت:  1391/06/03
 روزنوشت ها    
 

 پنجره اُرسی بخش معماری

17

ارسی، گونه‌ای پنجره‌ی چوبی و شبکه‌دار کشویی است که با بالا و پایین رفتن باز و بسته می‌شود. بلندای آن از کف تا سقف است. این در ـ پنجره‌گاه به میان‌سرا باز می‌شود و گاه میان دو تالار قرار می‌گیرد تا هنگام نیاز، باز شود و یک تالار بزرگ به‌دست آید.





ایسنا:«ارسی»‌ها خیلی دوست‌داشتنی‌اند، بویژه اگر «عشق معماری سنتی» هم باشی و مدام نوستالژی‌های کودکی را برایت تداعی کنند؛ اما تمام نوستالژی‌ها روی سرت خراب می‌شوند وقتی در سفر نوروزی در خانه‌ای قدیمی در یزد، محو بازی شیشه‌های رنگی و آفتاب ناز فروردین باشی و صدای مادری و بعد پدری و بعد باز هم مادری را بشنوی که در پاسخ  فرزند نوجوانشان که با اشاره به نوشته‌ی روی دیوار (اورسی) می‌پرسد مامان / بابا، اورسی یعنی چی؟ بعد از مکثی نسبتا طولانی با افتخار می‌گویند، فکر کنم اینجا اتاقی 
باشد که عروس‌ها را در آن می‌آوردند، چون در لهجه‌ی یزدی به عروسی می‌گویند «عاروسی







آن‌وقت مثل اسفند روی آتش می‌پری و با صدای بلند تلاش می‌کنی جای خالی راهنما یا تابلوی توضیح‌دهنده را پر کنی و اندک اطلاعاتت را که دست کم باعث می‌شود «عاروسی در لهجه‌ی یزدی» را از اورسی، یعنی اتاق‌هایی با پنجره‌های زیبای گره‌دار چوبی با شیشه‌های رنگی، تمیزدهی و با صدای بلند به گوش پسرک یا دخترک برسانی، حتا اگر پدر و مادر محترم چشم‌غره‌ای حواله‌ات کنند و دست فرزندشان را بکشند و بروند.

   این مقدمه را نوشتم تا بهانه‌ای شود برای شناختن بیشتر اورسی و گفتن این‌که یکی از گوشه‌های زیبای آواز «معمار ایرانی» تا چه حد مهجور است، مثل خیلی گوشه‌های دیگرش که این روزها در بافت بی‌قواره و چشم‌آزار آپارتمان‌هایی که به سرعت قارچ در خیابان‌های دودی و سیمانی سر بر می‌آروند، هضم می‌شوند؛ خیابان‌هایی که حتا ساختمان‌ دانشکده‌‌هایش که قرار است مهندس معمار بیرون بدهند هم کالبدهای بی‌روحی بیش نیستند و همه‌چیز به گوشه‌های
تیز و بی‌رحم مربع‌ها و مستطیل‌ها ختم می‌شود و دریغ از ذره‌ای ظرافت و زندگی.





اورسی یا ارسی چیست و از کجا آمده است؟

   «اورس» در فارسی به چم (معنای) گشاده لوز روس و اروس است. در اروپا به این گونه درها گیوتین می‌گویند. استاد پیرنیا واژه‌ی ارسی را پارسی می‌داند برابر گشاده و باز؛ ولی در فرهنگ‌ها، ارسی را یک واژه‌ی روسی دانسته‌اند. «ار» پیشوندی است برابر بالا رفتن که در برخی واژه‌های دیگر مانند «ارچین» دیده می‌شود و «سی» برابر پرتو و چشمه که در گویش‌های نیمروزی (جنوبی) ایران روایی است. ارسی، گونه‌ای پنجره‌ی چوبی و شبکه‌دار کشویی است که با بالا و پایین رفتن باز و بسته می‌شود. بلندای آن از کف تا سقف است. این در ـ پنجره‌گاه به میان‌سرا باز
می‌شود و گاه میان دو تالار قرار می‌گیرد تا هنگام نیاز، باز شود و یک تالار بزرگ به‌دست آید.

   کاربرد ارسی در معماری ایران به‌گونه‌ی یک بازشوی بنیادی، پیشینه‌ای بسیار کهن دارد و نمونه‌های زیبای آن در همه جای ایران دیده می‌شود. لت ارسی‌ها معمولا فرد است. ارسی یک‌لتی در بالای خانه‌های گوشوار یا راهروهای طبقه‌ی اول ساختمان دیده می‌شوند.






سطح مشبک پنجره‌های ارسی کارکردهای زیادی از جمله تأمین نور فضای درونی، در معرض دید قرار دادن فضای بیرونی، کاهش شدت تابش نور آفتاب و گرما، ایجاد زیبایی در نمای ساختمان، حفظ حریم و دور کردن حشرات مزاحم است (شیشه‌های رنگی پنجره‌های ارسی با ایجاد نورهای رنگارنگ سبب دور و خارج شدن حشرات مزاحم از فضای اتاق‌ها می‌شوند)؛ اما علاوه بر این‌ها دلایل دیگری برای استفاده از ارسی‌ها وجود داشته است.

  این نوع پنجره‌ها باعث می‌شوند نور خورشید به اندازه‌ی کافی به فضای اتاق وارد شود، نه کمتر و نه بیشتر. از نظر روان‌شناسی، رنگ‌های مختلف این شیشه‌ها و ایجاد نورهای هم‌رنگ‌شان روی انسان تأثیرات مختلفی می‌گذارد که هر رنگ کنار رنگ دیگر، شدت این تأثیر را خنثا و مقدار مناسب آن را تنظیم و تعدیل می‌کند. بیشتر رنگ‌های استفاده‌شده در شیشه‌های ارسی، لاجوردی، قرمز، سبز و زرد هستند که هر کدام به‌تنهایی یک تأثیر روان‌شناختی مجزا دارند.






از سوی دیگر، سطح پنجره‌های ارسی را با استفاده از انواع نقش‌های گوناگون گره‌سازی و با شیشه‌های رنگی و ساده می‌آراستند و ترکیب‌های بدیعی پدید می‌آوردند و به این شکل، هماهنگی بین این شبکه‌های هندسی و نورهای رنگی باعث ایجاد زیبایی دلپذیری می‌شد

.   همچنین ناپسند دانستن تقلید از نقش‌ها و صورت‌های انسانی و حیوانی در نقاشی و سایر هنرهای تصویری و تجسمی به‌تدریج موجب شد، تقلید از طبیعت در بسیاری از هنرهای اسلامی چندان مورد توجه قرار نگیرد و جایگاه والایی نیابد. به همین دلیل، هنرمندان به ایجاد ظرافت در ترکیب‌های هندسی و انتزاعی توجه بسیار کردند. از دید مردم‌شناسی نیز پنجره‌های ارسی باعث محدود کردن دید از بیرون به درون خانه می‌شوند.

   اما این‌ها تنها فواید ارسی نیستند. وقتی پای ارسی در میان باشد از تأثیر بر کاهش صدا نیز می‌توان گفت. اگر قطعات یک گره در پنجره نسبت به هم زوایای مختلف یا متعدد پیدا کنند، جابه‌جایی صوتی ایجاد می‌شود. این جابه‌جایی تابع قوانین علم آکوستیک (عایق‌ صدا) است. فرم‌های شش‌وجهی نیز دارای خواص صوتی هستند، مانند کاربرد صوتی شش‌وجهی در طبیعت در کندوی زنبور عسل که دقیقا عمل انتقال صوت را انجام می‌دهد.

  فکر کنم همین اندازه کافی باشد برای این‌که ارزش ارسی را بدانیم و حتا اگر قصد استفاده از آن را در معماری خانه‌ی خود نداریم، دست کم آن‌قدر بدانیم که بتوانیم به کنجکاوی فرزندان‌مان پاسخ دهیم. ارسی‌ها مثل خیلی چیزهای دیگر دست کم، ارزش «در خاطر ماندن» را دارند.




شنبه 7 بهمن 1391 ساعت 11:55  
 نظرات    
 
عباس توفیقی ذهابی 10:48 یکشنبه 8 بهمن 1391
1
 عباس توفیقی ذهابی
واقعن جالب بود بسیار ممنونیم
م افتخاری 15:33 یکشنبه 8 بهمن 1391
1
 م افتخاری
جالب
زیبا
سپاس
دکتر علی فاروقی بجد 13:21 شنبه 14 بهمن 1391
0
  دکتر علی فاروقی بجد
زیبا و چشم نواز بود ممنون..